"Έτσι κάνουν όλες" Όπερα Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ

Όπερα

Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ

Έτσι κάνουν όλες

Τρέιλερ :

ΕΛΣ 2014-15 / Έτσι κάνουν όλες / W. A. Mozart / Così fan tutte / Greek National Opera

Mουσική διεύθυνση: Mίλτος Λογιάδης (24, 25, 26, 31/10 - 1, 2/11) - Ζαν-Κριστόφ Σαρρόν (8, 9/11)
Σκηνοθεσία: Ροδούλα Γαϊτάνου


ΠΡΕΜΙΕΡΑ 24 ΟΚΤΩΒΡΙΟΥ 2014
24, 25, 26, 31 Οκτωβρίου 2014
1, 2, 8, 9 Νοεμβρίου 2014

Θέατρο Ολύμπια
Ώρα έναρξης: 20.00

Σκηνικά - κοστούμια: Γιώργος Σουγλίδης
Φωτισμοί: Σάιμον Κόρντερ
Διεύθυνση χορωδίας: Aγαθάγγελος Γεωργακάτος



Φιορντιλίτζι:
Mυρτώ Παπαθανασίου (24, 26/10 - 2/11)

Μαρία Μητσοπούλου (25/10 - 1, 9/11)

Σοφία Κυανίδου (31/10 - 8/11)

Ντοραμπέλλα:
Ειρήνη Καράγιαννη (24, 26/10 - 2/11)

Άρτεμις Μπόγρη (25/10 - 1, 9/11)

Μαίρη-Έλεν Νέζη (31/10 - 8/11)

Γκουλιέλμο:
Διονύσης Σούρμπης (24, 26/10 - 2/11)

Χάρης Ανδριανός (25/10 - 1, 9/11)

Νίκος Κοτενίδης (31/10 - 8/11)

Φερράντο:
Αντώνης Κορωναίος (24, 26, 31/10 - 2, 8/11)

Βασίλης Καβάγιας (25/10 - 1, 9/11)

Ντεσπίνα:
Μυρσίνη Μαργαρίτη (24, 26/10 - 2/11)

Βασιλική Καραγιάννη (25/10 - 1, 9/11)

Ελπινίκη Ζερβού (31/10 - 8/11)

Ντον Αλφόνσο:
Χριστόφορος Σταμπόγλης (24, 26/10 - 2/11)

Δημήτρης Κασιούμης (25/10 - 1, 9/11)

Πέτρος Μαγουλάς (31/10 - 8/11)


Συμμετέχουν η Ορχήστρα και η Χορωδία της ΕΛΣ





Με μια μεγαλοφυή σύλληψη του Μότσαρτ, την όπερα Έτσι κάνουν όλες, σε νέα παραγωγή, ξεκινά για την Εθνική Λυρική Σκηνή η καλλιτεχνική περίοδος 2014-15. Πρόκειται για μια κωμωδία με θέμα την αιώνια διαμάχη των δύο φύλων, η οποία ξεσήκωσε τη συντηρητική κοινωνία της Βιέννης όταν πρωτοπαρουσιάστηκε και θεωρήθηκε τολμηρή όχι μόνο στην εποχή της, αλλά ακόμα και στον 19ο αιώνα. Διευθύνουν οι Μίλτος Λογιάδης και Ζαν Κριστόφ Σαρρόν, σκηνοθετεί η Ροδούλα Γαϊτάνου. Με την Ορχήστρα, τη Χορωδία της ΕΛΣ και ένα εξαιρετικό καστ Ελλήνων διακεκριμένων Μονωδών.

Η όπερα Έτσι κάνουν όλες αναγνωρίζεται ως ένα από τα δημοφιλέστερα κωμικά έργα του ρεπερτορίου. Πρόκειται για την τρίτη και τελευταία συνεργασία του Μότσαρτ με τον Λορέντσο ντα Πόντε, μετά τους Γάμους του Φίγκαρο και τον Ντον Τζοβάννι. Το κείμενο είναι γεμάτο ανατροπές και απρόσμενες καταστάσεις και η υπόθεση του έργου αφορά τη γυναικεία πίστη: Ο έμπειρος κυνικός φιλόσοφος Ντον Αλφόνσο βάζει στοίχημα με τους νεαρούς ερωτευμένους Φερράντο και Γκουλιέλμο πως αν ακολουθήσουν τις υποδείξεις του, θα τους αποδείξει ότι οι αγαπημένες τους Φιορντιλίτζι και Ντοραμπέλλα δεν είναι πιστές. Όχι επειδή οι συγκεκριμένες κοπέλες δεν έχουν σταθερά αισθήματα, αλλά επειδή όλες οι γυναίκες είναι άπιστες.
Παρά την μεγάλη επιτυχία που σημείωσε η πρώτη παρουσίαση του έργου το 1790, στα χρόνια που ακολούθησαν το Έτσι κάνουν όλες άρχισε να γίνεται αντικείμενο συστηματικής πολεμικής από την κριτική, που θεωρούσε πως το ποιητικό κείμενο του Ντα Πόντε περιείχε στοιχεία ανεπίτρεπτης ανηθικότητας, καθώς έμοιαζε να νομιμοποιεί την απιστία και να τη θεμελιώνει στην ανθρώπινη φύση. Στην εποχή μας έχει γίνει πλήρως κατανοητό πως η όπερα Έτσι κάνουν όλες, το έργο που σφράγισε την τριλογία Μότσαρτ/Ντα Πόντε, συνιστά μία προωθημένη ανάγνωση της ανθρώπινης φύσης, που προσεγγίζει με τόλμη το ζήτημα της απιστίας, στο πλαίσιο της προοδευτικής ρητορικής δύο ένθερμων οπαδών του Διαφωτισμού. Πολύ περισσότερο από μία πικάντικη κωμωδία συζυγικής απιστίας, το Έτσι κάνουν όλες είναι ένα έργο για την πίστη ως επιλογή. Η σύνθεση του Μότσαρτ θεωρείται ευφυής και είναι γεμάτη από γνωστές άριες και έξυπνα, σβέλτα σύνολα.
Η σκηνοθέτρια Ροδούλα Γαϊτάνου, η οποία ζει και εργάζεται στο Λονδίνο και πέρυσι εντυπωσίασε με τη φρέσκια Σταχτοπούτα της στην πρώτη της συνεργασία με την ΕΛΣ, τοποθετεί την δράση του έργου κάπου στην Ευρώπη του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα -στην άνοιξη της βιομηχανικής επανάστασης- όταν οι φροϋδικές θεωρίες ταρακουνούσαν την επιστημονική κοινότητα, ενώ η φωτογραφική τέχνη, οι εφευρέσεις και οι νέες θεωρίες προετοίμαζαν την ανθρωπότητα για το θαύμα του 20ού αιώνα. Ο ευγενής Ντον Αλφόνσο ζει στο δικό του ιδιότυπο "cabinet of curiosities" - μία ιδιωτική συλλογή από ιδιαίτερα και αλλόκοτα αντικείμενα, που θα μπορούσε να θεωρηθεί πρόγονος ενός ιδιοσυγκρασιακού μουσείου. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον, όπου η αλήθεια μπερδεύεται με τις ψευδαισθήσεις καταστρώνει το πείραμα που θα καταδείξει την ροπή της ανθρώπινης φύσης προς την απιστία.
Ο διακεκριμένος σκηνογράφος - ενδυματολόγος Γιώργος Σουγλίδης, με συνεργασίες στα μεγαλύτερα λυρικά θέατρα Ευρώπης και Αμερικής, έχει δημιουργήσει μια σκηνική εγκατάσταση υψηλής αισθητικής, δίνοντας μορφή στο μεγαλοαστικό δυτικοευρωπαϊκό περιβάλλον της ιδιωτικής συλλογής του Ντον Αλφόνσο, ενώ τα κοστούμια είναι μία μεγαλειώδης δημιουργική αναπαράσταση των ενδυματολογικών κανόνων του 19ου αιώνα στην Ευρώπη.
Την Ορχήστρα, τη Χορωδία της ΕΛΣ και το εξαιρετικό καστ με αποκλειστικά Έλληνες διακεκριμένους Μονωδούς διευθύνουν οι Μίλτος Λογιάδης και Ζαν Κριστόφ Σαρρόν.
Μαζί με τους διακεκριμένους πρωταγωνιστές του ensemble της Λυρικής Μαρία Μητσοπούλου, Διονύση Σούρμπη, Αντώνη Κορωναίο, Βασιλική Καραγιάννη,Δημήτρη Κασιούμη και Πέτρο Μαγουλά, θα έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε και εξαίρετους λυρικούς τραγουδιστές που διαπρέπουν σε Ελλάδα και εξωτερικό, όπως την Μυρτώ Παπαθανασίου, την Σοφία Κυανίδου, την Ειρήνη Καράγιαννη, την Μαίρη-Έλεν Νέζη, τον Χάρη Ανδριανό, τον Βασίλη Καβάγια, την Μυρσίνη Μαργαρίτη, την Ελπινίκη Ζερβού και τον Χριστόφορο Σταμπόγλη, καθώς και νεότερους ερμηνευτές από το φυτώριο της ΕΛΣ, όπως την Άρτεμις Μπόγρη και τον Νίκο Κοτενίδη.


Σημείωμα της σκηνοθέτιδας Ροδούλας Γαϊτάνου


Η ζωή είναι κωμωδία γι’ αυτούς που σκέφτονται

Και τραγωδία γι’ αυτούς που αισθάνονται.

Χόρας Ουώλπολ, 16 Αυγούστου 1776


Τυχερός όποιος βλέπει τα πράγματα από τη θετική τους πλευρά. Αυτή είναι η συμβουλή του Ντα Πόντε στο φινάλε της όπερας Έτσι κάνουν όλες. Όταν οι δοκιμασίες της ανθρώπινης περιπέτειας κλονίζουν το οικοδόμημα της ανθρώπινης ψυχοσύνθεσης ο μόνος δρόμος για να συνεχίσει κανείς να πορεύεται είναι με χιούμορ κι αισιοδοξία. Πώς αλλιώς, άλλωστε, να μπορέσει κανείς να πορευτεί χωρίς να χάσει την εμπιστοσύνη του στους συνανθρώπους;

Εντρυφώντας κανείς σε αυτή τη μοτσάρτεια σπουδή πάνω στην απιστία διαπιστώνει ένα μεγάλο παράδοξο: ενώ το λιμπρέτο του Ντα Πόντε έχει όλα τα στοιχεία μιας παρωδίας πάνω στον κόσμο των ανθρώπινων συναισθημάτων, η μουσική του Μότσαρτ έχει τόσο απόλυτη συναισθηματική ειλικρίνεια που αναρωτιέται κανείς αν πρόκειται τελικά για μία αναπαράσταση της τραγωδίας των ανθρωπίνων σχέσεων.

Η δράση του έργου τοποθετείται κάπου στη Ευρώπη του δεύτερου μισού του 19ου αιώνα, την εποχή που η βιομηχανική επανάσταση καλπάζει, οι φροϋδικές θεωρίες συγκλονίζουν την επιστημονική κοινότητα, η φωτογραφική τέχνη αλλάζει τα δεδομένα της απεικόνισης, οι εφευρέσεις και οι νέες θεωρίες προετοιμάζουν τον κόσμο για τον 20ό αιώνα. Βρισκόμαστε στο cabinet of curiosities του ευγενή Ντον Αλφόνσο, εραστή της εντρύφησης, της ίντριγκας και της καινοτομίας.

Το cabinet of curiosities ή Kunstkammer ή Kunstkabinett είναι μία ιδιωτική συλλογή από ιδιαίτερα αντικείμενα, ο πρόγονος ενός μουσείου. Πρόκειται για μία εκλεκτική παρουσίαση του κόσμου όπως αυτός αντανακλάται μέσα από τα μάτια του συλλέκτη. Μέσα σ’ αυτό το περιβάλλον ο Αλφόνσο καταγράφει την παράδοξη σχέση μεταξύ αλήθειας και ψευδαίσθησης και ενορχηστρώνει ένα πείραμα ανθρώπινης χημείας και έλξης με συστατικά δύο ζευγάρια ετερώνυμων «στοιχείων» τα οποία ορκίζονται, μεταξύ τους, ερωτική πίστη.

Οι δύο φίλοι Φερράντο και Γκουλιέλμο δεν διστάζουν να στοιχηματίσουν με τον Ντον Αλφόνσο σχετικά με τη δύναμη της πίστης των δύο αγαπημένων τους, της Φιορντιλίτζι και της Ντοραμπέλλας. Με τη βοήθεια της Ντεσπίνα, της ρηξικέλευθης και διορατικής οικονόμου, οι άντρες κανονίζουν να ξεγελάσουν τις γυναίκες και να δοκιμάσουν την πίστη τους καταστρώνοντας νέα ερωτική πολιορκία ως ξενόφερτοι μνηστήρες.

Οι δύο γυναίκες και οι δύο άντρες θα μπλεχτούν στα δίχτυα της κωμωδίας και το απολλώνιο ερωτικό ήθος θα αναμετρηθεί με το διονυσιακό. Και οι τέσσερις θα έρθουν αντιμέτωποι «με το χάσμα ανάμεσα σ’ αυτό που βλέπουν με τα μάτια του μυαλού και σ’ αυτό που βλέπουν με τα μάτια του σώματος» και τότε τι θα υπερισχύσει; Έλξη ή απώθηση;


Έτσι κάνουν όλες με μια ματιά

O συνθέτης / Ο Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ γεννήθηκε στο Ζάλτσμπουργκ το 1756 γιός του διάσημου συνθέτη, μουσικού και παιδαγωγού Λέοπολντ Μότσαρτ. Ο πατέρας αναγνώρισε αμέσως το ταλέντο του γιού και ο μικρός Μότσαρτ σύντομα κατέπληξε την Ευρώπη με τις επιδόσεις του ως ερμηνευτής και ως συνθέτης. Όμως, φάνηκε ότι ήταν κάτι περισσότερο από «παιδί-θαύμα»: εξελίχθηκε σε έναν από τους σημαντικότερους συνθέτες σε κάθε είδος μουσικής –συμφωνική, μουσική δωματίου, θρησκευτική, όπερα, τραγούδι. Υπήρξε ένας εξαιρετικά προικισμένος, ευαίσθητος και ενημερωμένος καλλιτέχνης με ανοιχτό μυαλό. Με έργα όπως Η απαγωγή από το σεράι και Ο μαγικός αυλός συνέβαλε αποφασιστικά στη θεμελίωση της γερμανικής όπερας ενώ με έργα όπως ο Ντον Τζοβάννι βοήθησε αποφασιστικά τη στερεότυπη κωμική όπερα του 18ου αιώνα να διαβεί το κατώφλι του ρομαντισμού. Υπήρξε ανάμεσα στους πρώτους συνθέτες που κινήθηκαν ανεξάρτητα από αυλές και προστάτες, πληρώνοντας το κόστος της εργασιακής και οικονομικής ανασφάλειας. Πέθανε το 1791 σε ηλικία 35 ετών, έχοντας συνθέσει περισσότερα από 600 έργα.
Το έργο / Η δίπρακτη κωμική όπερα –opera buffa– Έτσι κάνουν όλες ή Η σχολή των εραστών βασίζεται σε ποιητικό κείμενο του Λορέντσο ντα Πόντε, ο οποίος άντλησε την έμπνευσή του από διάφορες πηγές. Πρόκειται για την τρίτη συνεργασία του Ντα Πόντε με τον Μότσαρτ, μετά τους Γάμους του Φίγκαρο (1786) και τον Ντον Τζοβάννι (1787).
Πρεμιέρες / Η όπερα πρωτοπαρουσιάστηκε στις 26 Ιανουαρίου 1790 στο Μπούργκτεατερ, δηλαδή το Θέατρο της Αυλής της Βιέννης, και σημείωσε σημαντική επιτυχία. Κατά τον 19ο αιώνα ο τρόπος με τον οποίο διαμορφώθηκαν οι ηθικές αξίες, δεν ευνόησαν την παρουσίαση της όπερας. Οι ποιότητες του έργου εκτιμήθηκαν πάλι κατά τις πρώτες δεκαετίες του 20ού αιώνα.
Στο δραματολόγιο της Εθνική Λυρικής Σκηνής η όπερα εντάχθηκε στις 8 Νοεμβρίου 1958 σε μουσική διεύθυνση του Αντίοχου Σ. Ευαγγελάτου, συνθέτη και αρχιμουσικού με σπουδές στη Λειψία, στη Βιέννη και στη Βασιλεία πλάι στο διάσημο Αυστριακό αρχιμουσικό Φέλιξ Βάινγκαρτνερ [Felix Weingartner]. Ο Ευαγγελάτος εισήγαγε στο δραματολόγιο της ΕΛΣ και τις τρεις όπερες του Μότσαρτ σε ποιητικό κείμενο του Ντα Πόντε, όπως επίσης τον Μαγικό αυλό.

Σύνοψη του πρωτοτύπου

Α’ Πράξη / Νάπολη, τέλη του 18ου αιώνα. Δύο νέοι αξιωματικοί, ο Φερράντο και ο Γκουλιέλμο είναι ερωτευμένοι με τις αδελφές Φιορντιλίτζι και Ντοραμπέλλα και καυχιόνται για την ομορφιά και την αρετή τους. Ο κυνικός Ντον Αλφόνσο, φίλος τους, πιο έμπειρος και μεγαλύτερος σε ηλικία, δηλώνει ότι η σταθερότητα μιας γυναίκας είναι σαν τον φοίνικα: όλοι μιλούν το μυθικό αυτό πουλί, αλλά κανείς δεν το έχει δει ποτέ. Είναι τόση η βεβαιότητά του, που στοιχηματίζει με τους νέους πως αν για μία μόνο μέρα κάνουν ό,τι τους ζητήσει, θα τους αποδείξει ότι οι αγαπημένες τους είναι άπιστες, όπως άλλωστε όλες οι γυναίκες. Οι δύο νέοι αποδέχονται την πρόκληση.Το σχέδιο του Ντον Αλφόνσο ξεκινά με την αναγγελία μίας τρομερής είδησης: Οι νέοι άνδρες πρέπει να φύγουν στο πόλεμο, τους καλεί το σύνταγμά τους. Ο Φερράντο και ο Γκουλιέλμο δείχνουν φανερά στεναχωρημένοι, οι κοπέλες είναι αναστατωμένες. Τα δύο ζευγάρια αποχαιρετιούνται με δάκρυα στα μάτια. Η Ντεσπίνα, καμαριέρα της Φιορντιλίτζι και της Ντοραμπέλλας παραπονιέται για την πολύ δουλειά στο σπίτι. Βλέπει τις δύο γυναίκες σε απόγνωση, αλλά αρνείται να τις πάρει στα σοβαρά. Η συμβουλή της είναι ότι οι δύο αδελφές θα πρέπει απλώς να βρουν νέους εραστές, δεδομένου ότι οι άνδρες είναι ανάξιοι της εμπιστοσύνης μιας γυναίκας. Η Φιορντιλίτζι και η Ντοραμπέλλα μένουν κατάπληκτες με τις απόψεις της καμαριέρας τους. Φτάνει ο Ντον Αλφόνσο που δωροδοκεί τη Ντεσπίνα, προκειμένου να εξασφαλίσει όχι μόνο τη σιωπή αλλά και τη συνεργασία της. Αμέσως παρουσιάζει στις γυναίκες δύο «καλούς φίλους» του: δεν είναι άλλοι από τον Φερράντο και τον Γκουλιέλμο, που έχουν μεταμφιεστεί ως «Αλβανοί». Οι δυό τους δηλώνουν ερωτευμένοι με τις κυρίες, ο καθένας για τη μνηστή του άλλου. Οι αδελφές απορρίπτουν σθεναρά τα αισθήματά τους και τους διώχνουν. Οι άνδρες είναι σίγουροι ότι θα κερδίσουν το στοίχημα.
Καθώς η Φιορντιλίτζι και η Ντοραμπέλλα συνεχίζουν να θρηνούν την απουσία των αγαπημένων τους, το «ξένοι» επιστρέφουν, προσποιούμενοι ότι μέσα στην απόγνωσή τους ήπιαν δηλητήριο, μη αντέχοντας την απόρριψη. Η Ντεσπίνα και ο Ντον Αλφόνσο φεύγουν αναζητώντας βοήθεια, αφήνοντας τις δύο κοπέλες να φροντίσουν τους «άτυχους» νέους. Η Ντεσπίνα επανεμφανίζεται μεταμφιεσμένη ως γιατρός και εξηγεί ότι θα βγάλει από τον οργανισμό των νέων το δηλητήριο με τη βοήθεια ενός μαγνήτη. Όταν ο Φερράντο και ο Γκουλιέλμο ζητούν από ένα φιλί, προκειμένου να αναρρώσουν πλήρως, οι αδελφές τους απορρίπτουν και πάλι, αλλά είναι σαφές ότι οι «ξένοι» δεν τις αφήνουν ασυγκίνητες.

Β’ Πράξη / Η Ντεσπίνα κάνει μαθήματα στις δύο γυναίκες σχετικά με το πώς να χειρίζονται έναν άνδρα και οι δύο αδελφές συμφωνούν ότι δεν υπάρχει τίποτε κακό σε ένα μικρό φλερτ. Αποφασίζουν να προχωρήσουν και καθεμιά επιλέγει το μνηστήρα της άλλης, φυσικά χωρίς να το γνωρίζει. Ο Γκουλιέλμο κατορθώνει πράγματι να συγκινήσει την Ντοραμπέλλα. Ο Φερράντο μοιάζει λιγότερο τυχερός, ωστόσο αφήνει τη Φιορτιλίτζι να παλεύει με τα συναισθήματά της.
Ο Φερράντο είναι βέβαιος ότι οι δύο φίλοι έχουν κερδίσει το στοίχημα ενώ ο Γκουλιέλμο είναι ευτυχής που η Φιορτιλίτζι του έμεινε πιστή. Αντίθετα, ό Φερράντο γίνεται έξαλλος όταν μαθαίνει σχετικά με την Ντοραμπέλλα. Ο Γκουλιέλμο ζητά από τον Ντον Αλφόνσο να του καταβάλει το μισό από το στοίχημα, αλλά εκείνος του θυμίζει ότι η μέρα δεν έχει τελειώσει ακόμα.
Όταν η Φιορντιλίτζι κατηγορεί την αδελφή της για τη συμπεριφορά της, εκείνη απαντά ότι η αγάπη είναι κλέφτης που ανταμείβει όσους τον υπακούν. Μόνη, η Φιορντιλίτζι αποφασίζει να πάει στο μέτωπο να βρει τον Γκουλιέλμο, όταν ξαφνικά εμφανίζεται μπροστά της αποφασισμένος ο Φερράντο. Προσπαθεί μια τελευταία φορά να τη σαγηνεύσει και τα καταφέρνει. Μαθαίνοντάς το, ο Γκουλιέλμο γίνεται έξαλλος και ο Ντον Αλφόνσο τον παρηγορεί δηλώνοντας ότι «έτσι κάνουν όλες».
Οι αδελφές συμφώνησαν τελικά να παντρευτούν τους «ξένους». Όλα είναι έτοιμα και ο Ντον Αλφόνσο φτάνει με το συμβολαιογράφο, που δεν είναι άλλος από τη Ντεσπίνα, μεταμφιεσμένη ακόμα μία φορά. Καθώς η Φιορντιλίτζι και η Ντοραμπέλλα υπογράφουν το γαμήλιο συμβόλαιο, στρατιωτική μουσική ανακοινώνει την επιστροφή των πρώην εραστών από το μέτωπο. Σε πανικό, οι δύο γυναίκες κρύβουν τους «ξένους» και ετοιμάζονται για την υποδοχή των μνηστήρων τους. Αυτοί, πάλι, επιστρέφουν και όταν υποτίθεται ότι ανακαλύπτουν τα γαμήλια συμβόλαια παριστάνουν τους εξοργισμένους. Τελικά, οι μάσκες πέφτουν, δίνονται οι απαραίτητες εξηγήσεις και οι δύο γυναίκες ζητούν συγχώρεση. Ο Ντον Αλφόνσο σχολιάζει, ότι όλοι πήραν το μάθημά τους.


ΑΓΟΡΑ ΕΙΣΙΤΗΡΙΩΝ
http://www.nationalopera.gr/gr/event/etsi-kanoun-oles/