"Luna park" - Γιώργος Απέργης στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών

Update | Φεστιβάλ σύγχρονης μουσικής
«Πως είναι να βλέπεις χωρίς να σε βλέπουν;» O Γιώργος Απέργης, ένας από τους σημαντικότερους Ευρωπαίους συνθέτες, σε μία αλλιώτικη βόλτα στο δικό του «Λούνα Παρκ».



«Πώς είναι να βλέπεις χωρίς να σε βλέπουν; Πώς είναι να παρακολουθείς τους γείτονές σου στο σπίτι τους, στο δρόμο, στην καθημερινή τους ζωή, παραμένοντας πίσω από μια οθόνη; Στο Luna Park, ο ένας παρακολουθεί τον άλλον.

Οι 4 ερμηνευτές, τοποθετημένοι δίπλα-δίπλα, έχουν αποκλειστικά εικονική επαφή, ποτέ φυσική ή άμεση, υποχρεωμένοι να περνάνε πάντα από το «κύκλωμα»: μικρόφωνα, κάμερες, οθόνες, κρυφά μεγάφωνα.Ο καθένας κοιτάζεται στην κάμερα του, όπως μέσα σε ένα βαθύ πηγάδι, με μια σχεδόν ερωτική σχέση τόσο με την κάμερά του όσο με την εικόνα του ιδίου. […] Γνωρίζοντας ότι παρακολουθούμε τους εαυτούς μας, αλλάζουμε στάση, ξεφεύγουμε, γινόμαστε άλλοι.

Μέσα σε αυτό τον τεχνολογικό μηχανισμό, ποια είναι η θέση του σώματος; Ποιος ο ρόλος του; Πώς αντιδρά στις μηχανές που αυτονομούνται; Μήπως γίνεται αποκλειστικά “μάτι” και “αυτί”; Έτσι, οι ερμηνευτές γίνονται οι ίδιοι κάμερες, μικρόφωνα. Αρχίζουν να μιλούν στη θέση τους, εξιστορώντας αυτά που βλέπουν, διηγούμενοι μικρές σκηνές που έχουν δει, παρακολουθήσει, βιντεοσκοπήσει... Ανάλογα με την εικόνα που προβάλλεται και με το τι διαδραματίζεται στη σκηνή, θα υπάρχουν παιχνίδια εγγύτητας, συσσωρεύσεις, αναμείξεις. Μπορεί να είναι διασκεδαστικό ή αγχωτικό, όπως ένα καρουζέλ του λούνα παρκ.»

- Γιώργος Απέργης
21 Φεβ 2014 20:30 Κεντρική Σκηνή Διάρκεια 60'
Μουσική και Σκηνοθεσία: Γιώργος Απέργης
Σκηνογραφική εγκατάσταση & Φωτισμοί: Daniel Lévy
Κείμενα: Γιώργος Απέργης και François Regnault
Ηλεκτρονικός μουσικός σχεδιασμός (IRCAM): Grégory Beller
Καλλιτεχνική συνεργασία: Émilie Morin
Με τους: Eva Furrer, Johanne Saunier, Richard Dubelski, Michael Schmid

Τεχνική ομάδα του IRCAM:
Ηχοληψία: Maxime le Saux
Βίντεο και Τεχνική διεύθυνση: Yann Philippe
Stage manager: Sylvaine Nicolas
Φωτισμοί: Hervé Frichet

Luna Park (2011)


• Ο Γιώργος Απέργης (γενν. 1945), που από το 1963 ζει και εργάζεται στο Παρίσι, αναγνωρίζεται διεθνώς ως ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους συνθέτες και πρωτοπόρους στο μουσικό θέατρο, τα τελευταία 30 χρόνια. Έχοντας συνθέσει πάνω από 100 έργα, συνεχίζει με ανεξάντλητη δημιουργική δύναμη να διευρύνει ακατάπαυστα ένα εντελώς προσωπικό έργο, το οποίο δεν υπόκειται σε καμία από τις συνηθισμένες μεθοδολογικές και αισθητικές κατηγοριοποιήσεις, αλλά δημιουργεί νέες. Με τον αντικομφορμισμό του, διανοίγει σε κοινό και ερμηνευτές νέους, ανέλπιστους ορίζοντες στυλιστικής ελευθερίας, όπου το οπτικό-παραστατικό και ακουστικό στοιχείο συνδυάζονται περίτεχνα.

• Μετά τη σύνθεση του πρώτου του μουσικοθεατρικού έργου, La tragique histoire du nécromancien Hiéronimo et de son miroir, το 1971, ο Απέργης επικεντρώθηκε στη διερεύνηση των σχέσεων μουσικής, λόγου και σκηνικής-θεατρικής δράσης. Από τότε συμμετέχει ενεργά σε όλες τις εξελίξεις του μουσικού θεάτρου, οι οποίες δρομολογήθηκαν από το Φεστιβάλ της Αβινιόν. Για το σκοπό αυτό ίδρυσε το 1976 το «Ατελιέ του Θεάτρου και της Μουσικής» και συνεργαζόμενος με μουσικούς και ηθοποιούς πειραματίστηκε σε νέες συνθετικές μεθόδους, όπου φωνητικά, ενόργανα και παραστατικά στοιχεία συμβάλλουν εξίσου στη δραματουργία του έργου.

• Το θεατρικό-παραστατικό στοιχείο παρεισφρέει και στα έργα για ενόργανο ή για φωνή και ενόργανο σύνολο. Ο συνθέτης αντιλαμβάνεται το είδος αυτό συχνά ως ενόργανο μουσικό θέατρο, όπου οι εκτελεστές οργάνων μπορεί παράλληλα να αναλαμβάνουν, ακόμα και με απλές χειρονομίες, σκηνική δράση. Η διάθεση του συνθέτη για πειραματισμό και πρόκληση είναι εμφανής, με ασυνήθιστους και αντιθετικούς ηχητικούς συνδυασμούς στα όρια των ρεζίστρων και εξάντλησης των δυνατοτήτων φωνής και οργάνων. Στα σκηνικά του έργα ο Απέργης επιδιώκει συχνά την ενεργό συμμετοχή του κοινού σε μια προσπάθεια άρσης των επικοινωνιακών φραγμών που πιθανώς βιώνει με τη σύγχρονη μουσική δημιουργία.

• Το 2011 η Στέγη είχε παρουσιάσει ένα αφιέρωμα στο έργο του Γιώργου Απέργη σε συνεργασία με το IRCAM και τα μουσικά σύνολα Klangforum Wien και dissonART.

• Στον Γιώργο Απέργη απονεμήθηκε το Βραβείο Maurizio Kagel, το 2011.

Γιώργος Απέργης Ο Έλληνας συνθέτης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1945 και από το 1963 ζει και εργάζεται στο Παρίσι. Το 1971, μετά από κάποια οργανικά κομμάτια επηρεασμένα λίγο έως πολύ από τη σειραϊκή μουσική, συνθέτει το πρώτο του μουσικοθεατρικό έργο, La tragique histoire du nécromancien Hiéronimo et de son miroir (Η τραγική ιστορία του νεκρομάντη Ιερωνύμου και του καθρέφτη του). Αυτό το έργο είναι το θεμέλιο του μεγαλύτερου μέρους των μεταγενέστερων διερευνήσεών του στη σχέση μεταξύ μουσικής και κειμένου, αλλά και μεταξύ μουσικής και σκηνικής ερμηνείας. Έτσι, συμμετέχει στη μεγάλη περιπέτεια του μουσικού θεάτρου που ξεκίνησε στη Γαλλία, στο Φεστιβάλ της Αβινιόν. Το 1976, με την ίδρυση του ATEM (Ατελιέ Θεάτρου και Μουσικής), επανεφευρίσκει την προσέγγισή του στη σύνθεση με μια νέα καλλιτεχνική φόρμα εμπνευσμένη από την καθημερινή ζωή και κοινωνικά θέματα, μεταφερμένη σε έναν συχνά παράδοξο και ποιητικό κόσμο, στον οποίο μουσικοί, τραγουδιστές, ηθοποιοί και καλλιτέχνες πολυμέσων συναντιούνται σε μια ισότιμη βάση: La bouteille à la mer (1976), Conversations (1985), Sextuor (1993), Commentaires (1996). Φεύγοντας από το ATEM το 1997, αρχίζει να γράφει έργα μουσικού θεάτρου: Machinations (2000), Paysage sous surveillance (2002), Le petit chaperon rouge (2003), Luna Park (2011). Η συναυλιακή μουσική του περιλαμβάνει μια μεγάλη σειρά σολιστικών έργων για όργανα ή φωνή (ανάμεσά τους είναι και το αριστούργημά του, Récitations, 1978), στα οποία παρεισφρύουν θεατρικά στοιχεία εδώ κι εκεί, ενίοτε ακόμα και με απλές χειρονομίες. Οι συνθέσεις του μουσικής δωματίου, είτε για ορχήστρα, είτε για φωνή, είτε για ενόργανο σύνολο, περιλαμβάνουν μεγάλο αριθμό έργων για ένα ευρύ φάσμα συνόλων ερμηνείας. Σε αυτά, δεν εγκαταλείπει την προτίμησή του στον πειραματισμό, ούτε και την τάση του για κάποιου είδους πρόκληση (π.χ. Die Wände haben Ohren, για μεγάλη ορχήστρα, 1972), αλλά σε αντίθεση με τα έργα μουσικού θεάτρου, κανένα δεν έχει ως αφετηρία το σκηνικό προσανατολισμό, καθώς όλα τους καθοδηγούνται από την ίδια τη σύνθεση. Οι όπερές του, που συνιστούν το τρίτο πεδίο της δραστηριότητάς του, μπορούν να εκληφθούν ως μια σύνθεση ανάμεσα στα έργα του για μουσικό θέατρο και στα έργα του για κοντσέρτα. Εδώ, το κείμενο συνιστά το ενοποιητικό και αποφασιστικό στοιχείο και η φωνή που τραγουδάει είναι το κύριο διάνυσμα της έκφρασης. Ο Γιώργος Απέργης έχει συνθέσει επτά λυρικά έργα, στα οποία συγκαταλέγονται το Pandemonium (1973), εμπνευσμένο από τα γραπτά του Ιουλίου Βερν, το Liebestod (1981), από μια επιστολή της Μπετίνα Μπρεντάνο στον Γκαίτε, το Tristes tropiques (1996), από το ομώνυμο έργο του Κλωντ Λεβί-Στρως (Θλιβεροί Τροπικοί), το Les Boulingrin (2010), από το ομώνυμο έργο του Georges Courteline. Ωστόσο, από τις αρχές του 21ου αιώνα, η ταξινόμηση των έργων του Γιώργου Απέργη σε αυτά τα τρία πεδία είναι περισσότερο από ποτέ δύσκολη, λόγω ακριβώς της ιδιαίτερης φύσης τους. Μια σειρά από έργα, όπως το Die Hamletmaschine (2001), ένα ορατόριο βασισμένο στο ομώνυμο έργο του Heiner Müller (Μηχανή Άμλετ), το Dark Side (2004), ένα «μονόδραμα» βασισμένο στην Ορέστεια του Αισχύλου, η όπερα Avis de tempête (2004), ακόμα ίσως και το Wölfli Kantata (2006), μια καντάτα εμπνευσμένη από τα γραπτά του Adolf Wölfli, ή το Happiness Daily (2009), για σοπράνο, μέτζο-σοπράνο και ενόργανο σύνολο, όλα αυτά θέτουν προκλήσεις στα ζητήματα του δράματος, της ερμηνείας, της σκηνοθεσίας, ενώ συγχρόνως αποτελούν παραδείγματα της ελευθερίας με την οποία ο Γιώργος Απέργης παίζει με την ταξινόμηση και τα είδη, τόσο στις παραστατικές τέχνες όσο και στο θέατρο. Γόνιμος συνθέτης με αδιάκοπη επινοητικότητα, ο Γιώργος Απέργης έχει χτίσει ένα πολύ προσωπικό corpus από έργα, που είναι συγχρόνως σοβαρά και διασκεδαστικά, το οποίο εδράζεται στην παράδοση αλλά συνάμα είναι ελεύθερο από θεσμικούς περιορισμούς. Ανοίγοντας συνειδητά απρόσμενους ορίζοντες ζωτικότητας και ευκολίας για τους ερμηνευτές των έργων του, συμφιλιώνει με μαεστρία τον ήχο και την εικόνα, όπως επίσης αγγίζει ακροθιγώς ζητήματα που αντανακλούν τραγικές ή και γελοίες πλευρές της εποχής του. Τον Οκτώβριο του 2011, ο Γιώργος Απέργης τιμήθηκε με το Βραβείο Mauricio Kagel. www.aperghis.com

https://vimeo.com/85835728
http://www.sgt.gr/gre/SPG754/